Puls Biznesu, 2021-01-22

W Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii oraz w Ministerstwie Finansów trwają prace nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna ma umożliwić właścicielowi wdrożenie planu sukcesji, poprzez bezpieczne mechanizmy chroniące majątek, którego głównym składnikiem jest firma rodzinna. Zadaniem fundacji jest zabezpieczenie rodziny przed rozdrobnieniem majątku, ryzykiem związanym z działalnością operacyjną, niekontrolowanym zbyciem na rzecz inwestorów zewnętrznych, ale także ma chronić przed konfliktami przy decyzjach spadkowych oraz walką o władzę w firmie rodzinnej po śmierci Nestora. Powodzenie projektu zależy od ustawodawcy i tego jak dużą swobodę decyzyjną uzyska fundator. W europejskich wzorcach fundator ma zapewnione bezpieczeństwo majątku, prywatność, ochronę przed niekontrolowaną sukcesją oraz szczególnie elastyczność w dostosowaniu roli fundacji do indywidualnych potrzeb beneficjentów. Istotne jest, aby to fundator dowolnie wskazywał beneficjentów, również spoza tzw. rodziny atomowej, a więc bez związków pokrewieństwa czy powinowactwa. W zagranicznych fundacjach do tego grona zaliczani są zaufani pracownicy, managerowie czy inwestorzy. Innymi słowy fundacja powinna dać Nestorowi swobodę zabezpieczenia wszystkich bliskich mu osób niezdefiniowanych polskim prawem spadkowym. A tu szczególnym ograniczeniem są podatki od spadków i darowizn dla III grupy (do 20 %) oraz prawo do zachowku (zasada generalna – 50 % należnego nieotrzymanego majątku). Obowiązek uregulowania tych roszczeń może przerastać możliwości sukcesorów zmuszając tym samym do spieniężenia części aktywów lub zabezpieczenia potrzebnej gotówki w inny sposób (choćby polisa na życie – to akurat najtańsza
i najwygodniejsza opcja).

Potrzeby wyrażane przez polskich przedsiębiorców dotyczą takiej konstrukcji ustawy, aby fundacja była podmiotem prawnym odrębnym od fundatora, wyposażonym we własny majątek, którym będzie zarządzać we własnym zakresie i w własnym imieniu. W związku z tym majątek wnoszony przez fundatora powinien być wyłączony z masy spadkowej, aby wyeliminować choćby aspekt zachowku. Jednak w projekcie ustawy kwestia zachowku jest ujęta jako możliwość pomniejszenia jego wymiaru, odroczenie, spłatę w ratach, ale nie całkowite pominięcie. Przewiduje się ewentualne porozumienie między spadkodawcą a przyszłym spadkobiercą w postaci umowy o zrzeczenie się zachowku. Rozwiązanie jest znane obecnie, zazwyczaj wiąże się z wypłatą odszkodowania lub darowizną za życia spadkodawcy, co również generuje potrzebę finansową po stronie spadkodawcy (Nestora). Chyba, że darowizna dotyczy osób spoza kręgu spadkobierców i była przekazana wcześniej niż 10 lat przed śmiercią spadkodawcy. Wówczas nie jest zaliczana do masy spadkowej. Europejskie przykłady w tym zakresie (Austria, Liechtenstein) to 2 letni okres swego rodzaju „karencji” transferu majątku. Postulaty ze strony polskich przedsiębiorców dotyczą wpisania do ustawy okresu między 2 a 10 lat, tak aby ograniczyć okres, w którym majątek fundacji podlegałby roszczeniom zachowkowym. Umożliwi to bardziej efektywne planowanie sukcesji.

Nie jest znany sposób opodatkowania majątku wniesionego do fundacji, choć mówi się o zwolnieniu
z opodatkowania oraz objęciu wypłaty świadczeń dla beneficjentów zasadami analogicznymi jak
w podatku od spadków i darowizn. Inna opcja to podatek 19 % dla profitów osiąganych z działalności fundacji. Choć co do zasady fundacja powinna być organizacją non-profit.

W założeniach do powołania fundacji rodzinnej wymagane będzie sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego, sporządzenie statutu, wniesienie mienia do fundacji oraz wpis do rejestru fundacji rodzinnych. Organem zarządzającym będzie zarząd, organem nadzorczym tzw. rada protektorów. Dodatkowo będzie funkcjonować zgromadzenie beneficjentów jako organ rezerwowy uzupełniający
w razie potrzeby skład zarządu czy radę protektorów. Minimalny wkład założycielski do fundacji to 100 tyś zł, a zasada główna określająca jego wysokość, czyli tzw. fundusz operatywny to wartość odpowiadająca zobowiązaniom fundacji w danym roku.