Oczekiwania, głównie ze strony przedsiębiorców, dotyczące wprowadzenia do polskiego prawa instytucji fundacji rodzinnej były bardzo duże. Kiedy w maju 2023 roku ustawa ujrzała oficjalnie światło dzienne  okazało się, że jej zapisy są niezwykle nowoczesne, co za tym idzie korzystne podatkowo dla fundatorów i beneficjentów. Pojawiały się nawet głosy o jednej z najbardziej liberalnych ustaw o fundacji rodzinnej w Europie. Jednak eldorado trwało raptem kilka miesięcy. Uszczelnianiem zapisów zajęła się Krajowa Informacja Skarbowa. Być może słusznie, ponieważ według ekspertów większość zarejestrowanych polskich fundacji rodzinnych powstała w celu optymalizacji podatkowej prowadzonego biznesu, zamiast w celu sukcesji wielopokoleniowej. Artykuł nie rozstrzyga jaka jest prawda. Podajemy najbardziej spektakularne interpretacje KIS związane z fundację rodzinną, a wydane w ciągu pierwszych 6 miesięcy po wejściu w życie ustawy. Te dotyczą strefy niebiznesowej.

Wypłata majątku z fundacji jest opodatkowana CIT.

Co do zasady fundacja rodzinna jest zwolniona z podatku dochodowego. Płaci go dopiero w momencie wypłaty na rzecz fundatora lub beneficjenta, albo przekazania im mienia w wyniku likwidacji fundacji. CIT do opłacenia wynosi 15 %. Czy podatek zapłaci beneficjent zależy od tzw. grupy spadkowej do której należy. Najbliższa rodzina nie zapłaci PIT.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 6 grudnia 2023 roku zajął stanowisko, że CIT 15 % fundacja rodzinna zapłaci w momencie wypłaty świadczeń oraz w momencie likwidacji. Jest to
o tyle sporne, że w przypadku likwidacji CIT powinien dotyczyć tylko zysku wypracowanego przez fundację, nie zaś całości wkładu. Bowiem w takim przypadku fundator od swojego własnego majątku wniesionego do fundacji rodzinnej zapłaciłby 15 %, gdyby jednak zechciał ją zlikwidować w krótkim czasie po powołaniu. Dyrektor KIS uzasadnił, że ustawodawca przewidział CIT 15 % od zysku tylko dla mienia jak ruchomości, nieruchomości, prawa o ile zostaną zbyte z zyskiem. Natomiast nie przewidział takiej sytuacji dla środków pieniężnych. Te, według KIS, powinny być opodatkowane stawką 15 % bez względu czy operacje finansowe przyniosły zysk czy stratę. Nie zgodził się z tym Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 28 listopada 2023 roku rozpatrując konkretną sprawę fundatora. Jednak decyzja KIS ma datę późniejszą, zatem to ona wydaje się być bardziej adekwatna
i wiążąca. Podstawowy argument to realizowanie celów fundacji rodzinnych tj. gromadzenie
i pomnażanie majątku przez lata, zamiast wykonywania krótkotrwałych operacji biznesowych wykorzystujących doraźne korzystne skutki podatkowe.  W takim przypadku, z punktu widzenia podatkowego, opcją wartą rozważenia wydaje się być darowizna, testament czy nawet dziedziczenie ustawowe realizowane poza fundacją rodzinną. W takiej sytuacji ani fundator, ani najbliższa rodzina nie zapłaci podatku.

Koszty edukacji beneficjentów.

Statut fundacji rodzinnej jest kluczowym zapisem dla bez kosztowego przyznawania benefitów. Jeśli fundator ma faktyczny zamiar wspierać dzieci czy wnuki musi to jasno zapisać. Przykłady: pokrycie kosztów studiów wyższych nie późnej niż do 25 roku życia, pokrycie kosztów opieki medycznej
i ubezpieczeń zdrowotnych premium, zapewnienie środków na pokrycie kosztów zawarcia związku małżeńskiego. Można wpisać do statutu dowolne cele, które sfinansuje fundacja rodzinna, a które wynikają z przyszłych potrzeb i planów rodziny.

23 grudnia 2023 roku Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zgodził się w interpretacji, że takie klarowne zapisy statutowe są zgodne z założeniami ustawodawcy oraz nie występują przesłanki do zastosowania klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania. Służą celowi gromadzenia majątku oraz wspierania beneficjentów. Uzyskane zaś w ten sposób korzyści podatkowe nie będą sprzeczne z przedmiotem ustawy o fundacji oraz ustawy podatkowej. Mianowicie w przypadku beneficjentów zaliczanych do grupy zerowej (najbliższa rodzina) fundacja zapłaci podatek CIT 15 %, ale beneficjent jest zwolniony z podatku. Co więcej – świadczenie bądź mienie otrzymywane przez beneficjentów od fundacji rodzinnej jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Warunek konieczny – konkretne zapisy w statucie fundacji co i komu będzie należne.

Wierzytelności jako prawa majątkowe wniesione do fundacji.

Kapitał polskich firm rodzinnych zazwyczaj pochodzi z pożyczek właściciela na rzecz własnej spółki, które stają się prawem majątkowym wspólnika (właściciela) do momentu spłaty lub konwersji na udziały. Zazwyczaj, w miarę rozwoju biznesu wierzytelność jest przez spółkę spłacana wspólnikowi. Pożyczka dla własnej spółki, poza oczywistą koniecznością dokapitalizowania w celu dalszego rozwoju, jest też korzyścią podatkową. Taka bowiem finansowa forma pomocy od wspólnika nie podlega podatkowi PCC 0,5 %. Nie stanowi też przychodu po stronie spółki, więc nie ma należnego podatku. Usługa finansowa jaką jest pożyczka ma stawkę zwolnioną z podatku VAT. Koszt pojawia się
w momencie rozliczania odsetek  i ponosi go udzielający pożyczki, czyli wspólnik zapłaci 19 % PIT.

W momencie tworzenia fundacji rodzinnej dosyć naturalnym ruchem jest przeniesienie wierzytelności pożyczkowych do fundacji. Nawet wynika to z ustawy, która dopuszcza jako działalność dozwoloną nabywanie praw majątkowych w tym wierzytelności i obrót tym mieniem. Fiskus doszedł jednak do innych wniosków w interpretacji z 29 grudnia 2023 roku. Dyrektor KIS stwierdził mianowicie, że nabycie w drodze cesji od fundatora jego własnych wierzytelności o zwrot pożyczek wraz z odsetkami nie mieści się w dyspozycji ustawy o  fundacji rodzinnej. Konsekwencją może być sankcyjny CIT 25 %. Jednocześnie, i tu ciekawostka, fiskus nie zabrania fundacji nabycia takiej samej wierzytelności o zwrot pożyczek, ale przekazanej w drodze darowizny. Innymi słowy kluczowa jest forma, a nie sama wierzytelność. Cesja wierzytelności to umowa, która przenosi na osobę trzecią prawo żądania zapłaty od dłużnika. Zasadniczo cesja jest formą sprzedaży z 1 % PCC. Należy również zapłacić podatek od odzyskanych kwot. I tu jest punkt sporny, ponieważ fundacja podatku nie płaci. W przypadku darowizny obdarowany nie zapłaci PIT ani od podarowanej mu wierzytelności ani od jej spłaty przez dłużnika. Danina będzie jednak od odsetek. W wysokości 19 %.