Gazeta Wyborcza, 2021-01-19

W związku ze śmiercią pracownika pracodawca musi wypłacić jego rodzinie odprawę pośmiertną. Zgodnie z Kodeksem Pracy, gdy pracownik umrze w trakcie trwania stosunku pracy, rodzinie przysługuje odprawa pośmiertna, a wynika to z obowiązków pracodawcy z tytułu zwarcie umowy
o pracę. Prawo rodziny powstaje z dniem rozpoczęcia pracy przez pracownika, przy czym nie ma znaczenia wymiar czasu pracy oraz staż. Prawo dotyczy umowy zawartej na czas określony, nieokreślony, a nawet próbny. W grę wchodzi jednak tylko umowa o pracę, inne formy są wykluczone z tej zasady kodeksowej (umowa zlecenie, umowa o dzieło, kontrakt managerski, umowa B2B). Odprawa pośmiertna jest niezależna od innych świadczeń związanych ze śmiercią pracownika, w tym zasiłek pogrzebowy wypłacany przez ZUS. Problemy z pracownikiem, nagany, nieodpowiedni stosunek do regulaminów itp. nie wpływają na obowiązek wypłacenia rodzinie odprawy. Nie ma też znaczenia czy pracownik faktycznie wykonywał pracę czy był np.: w okresie wypowiedzenia lub był zwolniony z obowiązku jej wykonywania. Istotne jest bowiem formalne pozostawanie w stosunku pracy w chwili śmierci. Świadczenie zatem będzie należne nawet, gdy pracownik przebywał na urlopie wypoczynkowym, zdrowotnym, macierzyńskim czy bezpłatnym lub na zwolnieniu lekarskim. W przypadku śmierci w wyniku nieszczęśliwego wypadku w pracy rodzina otrzyma jednorazowe odszkodowanie wynikające z ustawy, ale również i to nie zwalnia pracodawcy ze świadczenia odprawy pośmiertnej. Podobnie jest, gdy pracownik popełni samobójstwo, ponieważ odprawa pośmiertna przysługuje niezależnie od przyczyny śmierci.

Wysokość odprawy jest ściśle uzależniona od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi
1 – miesięczne wynagrodzenie przy okresie zatrudnienia do 10 lat
3 – miesięczne wynagrodzenie przy okresie zatrudnienia 10 – 15 lat
6 – miesięczne wynagrodzenie przy okresie zatrudnienia ponad 15 lat
Łączenie stażu pracy u poprzedniego i obecnego pracodawcy jest możliwe tylko w sytuacji, kiedy do zmiany pracodawcy doszło na podstawie art. 231 Kodeksu Pracy, tj. w wyniku przeniesienia stosunku pracy do całości lub części przedsiębiorstwa. Innymi słowy, gdy firma zostanie sprzedana, połączona lub przejęta przez inną firmę wraz z pracownikami.

Pieniądze otrzyma przede wszystkim współmałżonek oraz członkowie rodziny spełniający warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. I tu można wyodrębnić trzy podgrupy: dzieci własne, dzieci małżonka, dzieci przysposobione do ukończenia 25 roku życia jeśli pobierają naukę. W przypadku niezdolności do samodzielnej egzystencji nie ma ograniczenia wieku. Kolejna grupa to wnuki, dzieci rodzeństwa jeśli ich rodzice nie żyją lub żyją, ale są pozbawieni przez sąd opieki, a ta była nadana zmarłemu pracownikowi. Ostatnia grupa to rodzice, którzy ukończyli 50 lat
i przebywali na stałym utrzymaniu zmarłego. W przypadku małżonka istotne jest formalne istnienie związku bez konieczności wspólnego gospodarstwa. Z odprawy pośmiertnej wyklucza separacja
i rozwód. Środki finansowe dzielone są w różnych częściach pomiędzy wszystkich uprawnionych. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy jest tylko jedna osoba uprawniona. Wówczas otrzyma 50 % należnej kwoty.

Ustawa przewiduje dwie sytuacje, w których pracodawca jest zwolniony z obowiązku wypłaty odprawy pośmiertnej. Po pierwsze, gdy brak jest osób uprawnionych. Po drugie, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe jest wyższe niż przysługująca odprawa pośmiertna. Przepis stosuje się nie tylko do umów nazwanych „ubezpieczenie na życie”, ale każdej umowy o takim charakterze.

W przypadku innych form zatrudnienia kodeks nie przewiduje obowiązku wypłaty odprawy, o ile pracownik nie udowodni przed Sądem Pracy, że charakter pracy miał znamiona umowy o pracę,
a jedynie forma tej umowy była inna. Rzeczywisty stosunek pracy określa art. 22 par 1 KP: wykonywanie konkretnej pracy na rzecz pracodawcy, miejsce i czas pracy wyznaczone przez pracodawcę, wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy, świadczenie pracy za wynagrodzeniem.