Docelowym planem sukcesji przedsiębiorstwa osoby fizycznej powinno być przekształcenie w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Do momentu formalnej konwersji rekomendowane jest powołanie zarządcy sukcesyjnego w działalności jednoosobowej. Często błędnie zarządcy sukcesyjnemu przypisuje się rolę zbliżoną do syndyka czy likwidatora przedsiębiorstwa po śmierci właściciela. Poprawna rola zarządcy sukcesyjnego wynika wprost z nazwy tj. zarządca. I tak należy traktować tą funkcję, czyli z poziomu managerskiego, kierowniczego. Zarządca sukcesyjny ma zastąpić zmarłego właściciela i kierować jego przedsiębiorstwem nawet 2 lata. O ile wcześniej nie nastąpi formalny dział spadku i nie zostaną wyłonieni prawni i prawomocni spadkobiercy. Wówczas to oni przejmują własność i władzę w firmie zmarłego. Dla sprawnego funkcjonowania firmy w opisanym przypadku należy wybrać do roli zarządcy sukcesyjnego osobę posiadającą stosowne kompetencje managerskie, będącą zorientowaną w zakresie prowadzonej działalności. Innymi słowy kryterium powinno być poszukiwanie managera, a zwyczajowo do CEIDG wpisuje się współmałżonka czasem dziecko. Jeśli ta osoba jest zorientowana w zakresie prowadzonej działalności nie robimy błędu, jeśli natomiast nic o niej nie wie – to proszę odpowiedzieć sobie na pytanie czy to właściwa osoba i czy będzie potrafiła kontynuować biznes. W przypadku firmy rodzinnej naturalnym zarządcą sukcesyjnym powinna być formalna sukcesorka lub formalny sukcesor tj. córka lub syn. O ile te osoby są zaangażowane w rodzinny biznes. Jeśli nie, bez wahania zarząd sukcesyjny należy powierzyć najbardziej zaufanemu pracownikowi, który da gwarancje, a może tylko szansę, ale jednak da na realną kontynuację biznesu do czasu uporządkowania spraw spadkowych. Ogólne wytyczne dla zarządu sukcesyjnego opisano poniżej.
Ustawa o Zarządzie Sukcesyjnym
Dz.U.2018.0.1629 – Ustawa z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej formalnie weszła w życie 25 listopada 2018 roku. Zarządca sukcesyjny ma status podobny do prokurenta albo syndyka, ale de facto jest managerem. Działa we własnym imieniu choć jego czynności mają wpływ na właściciela przedsiębiorstwa (spadkobiercę). Nie odpowiada osobistym majątkiem za długi firmy. Zarządca nie ponosi odpowiedzialności za cywilnoprawne zobowiązania zaciągnięte na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku (spadkobiercę) lub wcześniejsze zaciągnięte przez właściciela przed jego śmiercią. Ponosi jednak odpowiedzialność za szkodę jaką wyrządzi wskutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków. W niektórych sytuacjach może odpowiadać za zobowiązania podatkowe i ZUS (jeśli egzekucja z innych źródeł będzie bezskuteczna). Może pobierać wynagrodzenie (stosuje się wtedy przepisy o zleceniu).
Kto może być zarządcą sukcesyjnym?
Zarządcą może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej (nie może to być osoba prawna, czyli np. spółka), może być nim np. jeden ze spadkobierców przedsiębiorcy. Nie musi być przedsiębiorcą. Zarządcą może być również prokurent spółki, który stanie się zarządcą sukcesyjnym z chwilą śmierci przedsiębiorcy (konieczne takie zastrzeżenie w ustanowieni prokury). Zarządcą sukcesyjnym nie może być osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Powołania zarządcy sukcesyjnego dokonuje przedsiębiorca za życia poprzez stosowny wpis do CEIDG oraz podpisanie oświadczenia przez obie strony. Oświadczenie należy zarchiwizować w dokumentacji firmy i nie jest wymagane żadne dodatkowe poświadczenie urzędowe czy notarialne. Brak oświadczenia (poniżej wzór) oznacza, że powołanie jest nieskuteczne i tak naprawdę w firmie nie ma zarządu sukcesyjnego.
Wzór oświadczenia powołania zarządcy sukcesyjnego
Oświadczenie o powołaniu zarządcy sukcesyjnego
Ja, Imię Nazwisko, wykonujący działalność gospodarczą pod firmą Jan Kowalski XYZ 00-000 Miasto, ul. Nazwa 10, wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, posiadający numer REGON: 000111222 oraz NIP: 123-456-78-90 powołuję Pana/-ią Imię Nazwisko, posiadającego/-cą numer PESEL: 99999900000 na zarządcę sukcesyjnego.
……………………………………………..
[miasto, data, podpis)
Ja, Imię Nazwisko, posiadający/-ca numer PESEL: 66666600000, wyrażam zgodę na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego, do czego powołał mnie Jan Kowalski XYZ 00-000 Miasto, ul. Nazwa 10, wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, posiadający numer REGON: 000111222 oraz NIP: 123-456-78-90
……………………………………………..
[miasto, data, podpis)
Powołanie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy można przeprowadzić w ciągu 2 miesięcy od daty zgonu. Do powołania uprawnieni są spadkobiercy i konieczna jest zgoda osób posiadających łącznie udział większy niż 85 % w przedsiębiorstwie w spadku.
Po śmierci przedsiębiorcy powołać zarządcę mogą:
- małżonek przedsiębiorcy, który ma udział w przedsiębiorstwie w spadku
- spadkobierca ustawowy, który przyjął spadek
- spadkobierca testamentowy, który przyjął spadek albo zapisobiorca windykacyjny, jeśli zapis obejmował przedsiębiorstwo
- po stwierdzeniu nabycia spadku – osoba, która spadek nabyła.
Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy i inne związane z tym oświadczenia należy złożyć przed notariuszem. Inaczej będą nieważne. Notariusz po powołaniu zarządcy składa informację do CEIDG.
