Podatkowe praktyki fundacji rodzinnej

W 2023 roku złożono 828 wniosków i dokonano 448 rejestracji w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim, który prowadzi Rejestr Fundacji Rodzinnych.

Można powiedzieć, że jest to elitarne rozwiązanie, ale raczej dla dużego i bardzo dużego biznesu. Przyczyna jest dosyć prozaiczna – koszty funkcjonowania fundacji należy liczyć w dziesiątkach tysięcy złotych. Ma ona służyć zabezpieczeniu majątku, swobodnemu określeniu kręgu beneficjentów i zasad wypłat środków finansowych na ich rzecz. Traktowana jest też jednak jako wehikuł inwestycyjny dzięki korzystnym regułom opodatkowania.

Przykłady można mnożyć. Choćby wypłata świadczenia dla beneficjenta, która jest opodatkowana CIT 15 %, ale ten podatek jest obliczany od podstawy równej wartości świadczenia. Jak to rozumieć ? Otóż chęć wypłaty 100 tyś. zł powinna być obciążona podatkiem 15 % tj. 15 tyś. zł Dyrektor Krajowej Administracji Skarbowej uznał, że zgodnie z przyjętym modelem opodatkowania w przypadku wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów to fundacja rodzinna występuje w charakterze podatnika i zapłata podatku obciąży majątek fundacji. Zatem realna kwota wypłacona beneficjentowi tj. 100 tyś. zł plus  podatek 15 tyś. zł, co daje efektywną stawkę podatku 13,04 % wobec zaplanowanych i wypłaconych 115 tyś. zł. W przypadku wypłaty np.: dywidendy podstawa do obliczenia to 100 tyś. zł, a sam podatek wynosi 19 %. Korzyść jest oczywista, a różnica w opodatkowaniu to 5,96 %. Należy również podkreślić, że w porównaniu ze spółkami kapitałowymi jest to rozwiązanie korzystane dla beneficjentów. Mianowicie w przypadku wypłaty dywidendy na rzecz wspólników, spółka jako płatnik potrąca podatek dochodowy, który pomniejsza wartość wypłaconej dywidendy.

Ustawa dopuszcza i zwalnia z CIT dochody fundacji rodzinnej z najmu długo i krótkoterminowego. Mając na uwadze szczegółowy zapis paragrafów można założyć, że usługi hotelowe spełniają definicję zakresu działalności fundacji. A jeśli tak to hotel działający w ramach fundacji rodzinnej mógłby być niezwykle rentownym nieopodatkowanym przedsięwzięciem. Co prawda już w lipcu 2023 roku Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok odróżniający działalność hotelową od najmu i dzierżawy, zatem uniemożliwiający powyższą praktykę. Jednak to nie zamyka sprawy, ponieważ co do zasady usługa hotelowa mogłaby być prowadzona przez fundację z wyłączeniem bezpośrednio świadczonych usług dodatkowych jak gastronomia, kosmetyka, parkowanie i innych typowych dla hotelu. W praktyce więc obciążenia podatkowe fundacji rodzinnej związane z działalnością hotelową mogą być ograniczone jedynie do podatku od nieruchomości.

Fundacja rodzinna może udzielać finansowania tylko podmiotom prawnym bądź fizycznym bezpośrednio powiązanym z fundacją. Tym samym nie może zaistnieć na rynku finansowym jako instytucja udzielająca pożyczek konsumenckich lub biznesowych. Ograniczenia te nie odnoszą się jednak do inwestowania w instrumenty finansowe. Zatem fundacja rodzinna może nabywać np.: obligacje korporacyjne czy weksle dłużne. Nie jest natomiast uprawniona do nabywania obligacji Skarbu Państwa i kryptowalut w sposób bezpośredni. Jednak nie wynika z ustawy zakaz i możliwość nabycia pośrednio, np.: w kontrakcie terminowym lub poprzez inny złożony instrument finansowy, w którego skład wchodzą kryptowaluty czy obligacje skarbowe. Fundacja rodzinna jako platforma inwestycyjna może aktywnie operować m.in. na giełdzie zyskując istotną przewagę nie płacąc tzw. podatku Belki 19 % od zysków kapitałowych. Oznacza to w praktyce, że w dyspozycji fundacji rodzinnej pozostaje więcej środków na reinwestycję.

Osiąganie korzyści podatkowych i optymalizacja księgowa została zauważona przez ekspertów jako ważniejszy cel powołania fundacji niż stricte sukcesyjny. Stąd pojawiają się pierwsze urzędowe próby uszczelnienia zapisów ustawy ze stycznia 2023 roku. Przykładem mogą być niekorzystne interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej dotyczące fundacji rodzinnej mającej więcej niż jednego fundatora (pojawia się podatkowanie PIT) czy zakazujące wejścia fundacji do spółki cywilnej. Lub też zakazujące inwestowania polskim fundacjom rodzinnym w zagraniczne spółki osobowe.

Optymalizacja podatkowa czy realna ochrona majątku ?

Fundacja rodzinna stanowi innowacyjne i elastyczne rozwiązanie, niosące ze sobą wiele korzyści również na gruncie podatkowym. Jak się wydaje popularność przekroczyła oczekiwania, które szacowano na 250 wniosków. A już działa prawie 450 fundacji. Fundacja rodzinna to atrakcyjny sposób na zabezpieczenie, pomnażanie i redystrybucję majątku w gronie najbliższych. Stąd właśnie ta popularność i co ważne biznes to nie jedyne środowisko, które sięga po instytucję fundacji rodzinnej. Rozwiązaniem tym zainteresowane są również zamożne osoby, które nie prowadzą firmy, ale posiadają majątek warty ochrony.

Każdy kolejny wniosek będzie rozpatrywany przez sąd rejestrowy dużo szybciej
i z większą świadomością. To wynika z nabytej praktyki oraz pojawiających się cały czas nowych interpretacji prawno – finansowych. Zatem jeżeli sąd uzna, że np. postanowienia statutu fundacji są sprzeczne z przepisami prawa, skłaniają do uzasadnionego wniosku, że ważniejszy jest cel podatkowy niż sukcesyjny, to może nawet wydać postanowienie o odmowie rejestracji. To z kolei oznacza rozwiązanie fundacji i możliwe konsekwencje podatkowe dla fundatora. Mianowicie 15 % podatku od kapitału założycielskiego fundacji, mimo, że ta formalnie nie zaistniała.

Najważniejszą kwestią powinna być odpowiedź na pytanie jakiemu celowi fundacja rodzinna ma służyć ? Dla jednych będzie to praktyczny cel sukcesyjny, dla innych rodzinny skarbiec lub atrakcyjna platforma inwestycyjna. Pomysł na wykorzystanie w celach tylko podatkowych jest ryzykowny i dla fundatora i dla jego rodziny. A gdy fundator jest przedsiębiorcą ryzyko dotyka również pracowników i kooperantów. Fundacja rodzinna jest instrumentem korzyści podatkowych, ponieważ głównym przeslaniem ustawodawcy było uporządkowanie sukcesji w polskich firmach rodzinnych. Brak sukcesji staje się coraz większym wyzwaniem dla krajowej gospodarki.